Kojenerasyon sistemleri, herhangi bir enerji kaynağından eş zamanlı olarak hem ısı hem de elektrik elde edilen sistemlerdir. Bu sistemler yüksek verimli olduğundan, sadece elektrik üreten standart bir termik santralin verimi %30-%40 civarındayken, kojenerasyon sistemini kullanan termik santrallerin verimi %70-%90 civarındadır [1].

Bu sistemler daha çok, enerjiye hem elektrik hem de ısı olarak ihtiyaç duyulan; petrol rafinerileri, petrokimya kompleksleri, kimya tesisleri, tekstil boyama tesisleri, kâğıt ve selüloz işleme tesisleri, ağaç işleme tesisleri, gıda üretim tesisleri gibi sanayi kollarında kullanılmaktadır [2].

Kojenerasyon sisteminin avantajlarından kısaca bahsetmek gerekirse;

• Doğalgaz, biyogaz, çöp gazı gibi farklı enerji türleri ile çalışmaya uygundur.
• Bu sistem ile elektrik ve ısının aynı kaynaktan aynı anda üretilmesi, ayrı ayrı üretilmesine oranla daha yüksek verimlilik sağlamaktadır. Bu sayede, sistemde oluşan atık ısı değerlendirilerek kullanılmış olur ve enerjiden tasarruf sağlanır.
• Daha az enerji kaynağını tüketmesi nedeniyle çevre dostu bir sistemdir. Sera gazı oluşumunu azaltarak karbon salımını düşürmektedir.
• Soğutma gereksinimi olan tesislerde,  soğutma fonksiyonu olan kojenerasyon sistemleri yani trijenerasyon sistemleri kullanılarak ısıtma ile birlikte soğutmada da kullanılabilmektedir [3].

Sistemin çalışma prensibi ise aşağıdaki gibidir:

1. Gaz türbini veya motorlara hava yakıt karışımı iletilir.
2. Burada yanma gerçekleşir ve yanma sonucu yüksek sıcaklıktaki gazlar açığa çıkar. Bu basınçlı gazlar gaz türbinini döndürerek elektrik üretimini sağlar.
3. Gaz türbinindeki yanma sonucu ortaya çıkan atık gazlar, geri kazanımının sağlanması amacıyla atık ısı kazanına gönderilir. Burada yüksek basınçlı buhar elde edilir.
4. Atık ısı kazanında oluşan buharın bir kısmı buhar türbinine gönderilir ve türbin milinin buhar ile döndürülmesi sağlanarak elektrik elde edilir.
5. Sıcak buharın diğer kısmı ise borulara aktarılarak ısıtma veya sıcak su ihtiyacı için kullanılır [4].

Kaynakça

• [1] Mühendistan
• [2] Enerji Portalı
• [3] Çalapkulu S. R. Kojenerasyon Sistemleri ve Trijenerasyon Sistemleri, TMMOB Mart Ayı Yayını, 2020.
• [4] Rahim M.A., Gündüz D., (2013). Gaz Türbinli Bir Isıl-Güç (Kojenerasyon) Çevrim Santralinin Enerji Ve Ekserji Analizi: Ankara Şartlarında Uygulama, Türk Bilim Araştırma Vakfı Bilim Dergisi 6:2:19-27.

Özgen KÜÇÜKİL
Uzman
Yeşil Büyüme Politikaları Birimi
ozgen.kucukil@izka.org.tr