/  Yeşil Büyüme   /  Eko-Etiket

Eko-Etiket

_
Yeşil Büyüme
,

Belirli bir kategoride; bir ürün ya da hizmetin yaşam döngüsü boyunca çevre performansını tanımlayan etiketleme uygulamasıdır. Eko-etiketler, ürün ve hizmetlerin çevreye olan zararlı etkilerinin düşük olduğunu göstermek amacıyla kullanılır (GEN, 2004).

Gönüllülük esasına dayanan eko-etiket sistemi, bir ürün veya hizmetin üretim süreçleri boyunca oluşturduğu çevresel etkileri tüketiciler ile paylaşarak çevresel performansı iyi olan ürünlerin tercih edilmesini teşvik eder ve bu ürünlere pazar avantajı sağlar. İşletmelerin pazar paylarını korumak için üretim süreçlerinde çevreye duyarlı iyileştirmeler yapmalarını sağlayan eko-etiketler, kaynakların etkin kullanılmasına ve kirliliğin önlenmesine katkı sağlayan uygulamalardır (Kara, 2011).

Uluslararası ilk eko-etiket sistemi olan AB Eko-Etiket (Ecolabel), 1992 yılında AB Bakanlar Konseyi tarafından tüketicilerin daha yeşil ürün ve hizmetleri ayırt edebilmelerini kolaylaştırmak amacıyla kurulmuştur (Elvan, 2018). AB Eko-Etiketi almak isteyen ürün ve hizmetlerin AB Eko-Etiket Kurulu tarafından belirlenen çevresel kriterleri sağlamaları gerekmektedir. Ürün gruplarına göre farklılık gösteren bu kriterlerde genel olarak çevre kirliliği, enerji tüketimi ve yönetimi, atık üretimi ve yönetimi, kaynak kullanımı, kaynakların tükenmesi, doğal kaynak yönetimi, biyo-çeşitlilik, ekosistem sağlığı ve insan sağlığı alanlarındaki etkiler dikkate alınmaktadır. AB’de 2019 yılı sonu itibariyle lisans alan firma sayısı 21.289, etiketleme yapılan ürün sayısı ise 425.138 olarak açıklanmıştır (EU, 2020).

Dünya çapında eko-etiket kavramının gelişmesinde 1992 BM Rio Çevre ve Kalkınma Konferansı önemli bir rol oynamıştır. Konferansta, Uluslararası Standardizasyon Örgütünün (ISO) geliştirdiği çevresel yönetim standardının sür­dürülebilir kalkınma hedeflerini nasıl destekleyebileceği konusu ele alınmış ve ISO 14000 çevre yönetim standartlarının alt başlığı olarak çevresel ürün ve hizmet etiketleme genel çerçevesi belirlenmiştir (SKD, 2014). ISO, çevre etiketleme sistemleri için üç ayrı yöntem tanımlamıştır. Bunlar:

TİP 1: Gönüllü, çoklu ölçüte dayanan ve üçüncü taraflarca, yaşam döngüsü ilkelerine uygun ürün kategorileri içinde çevresel tercih edilebilirliğe sahip ürünleri ödüllendiren programlar (ISO 14024),

TİP 2: Üreticilerin ve tedarikçilerin kendilerinin beyan ettikleri ve çoğunlukla tanıtımlarında kullandıkları çevresel iddiaları belgelendiren programlar (ISO 14021),

TİP 3: Kalifiye bir üçüncü tarafça önceden belirlenmiş sayısal ölçütler kapsamında gönüllü olarak, yaşam döngüsü temelinde sayısal ölçütleri belirleyen ya da başka bir üçüncü tarafça onaylanan tip programlar (ISO 14040) şeklindedir (Elvan, 2018).

TİP 1 kategorisinde bulunan eko-etiketlerin alınması sürecinde, başvuru sahiplerinin etiket alınacak ürün ve hizmetin ilgili kriterleri karşıladıklarını gösteren belgeleri içeren bir başvuru dosyası hazırlamaları ve sorumlu otoriteye sunmaları gerekmektedir. Başvuruların değerlendirilmesi, ilgili sektörlerin dışındaki bağımsız taraflar ve paydaşların katılımıyla oluşturulan komisyonlarca yürütülmektedir. Gerekli görülmesi durumda yerinde incelemeleri de içeren değerlendirme süreci sonrasında başarılı bulunan ürünlere etiket verilmektedir. Eko-etiket almak isteyen başvuru sahipleri program otoriteleri tarafından belirlenen sertifikasyon bedelini ödemek zorundadırlar. (EU, 2020). Dünya genelinde 431 eko-etiket uygulaması bulunmakta ve bu etiketler farklı sembollerle birbirinden ayrılmaktadır (Şişman-Aydın, 2019).

nordicswan
Nordic Swan Eko-etiketi
AB Ecolabel
Türkiye Çevre Etiketi

Türkiye’de ulusal çevre etiketi oluşturulmasına yönelik çalışmalar 2017 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürütülen “Ulusal Çevre Etiketi Projesi” ile başlatılmıştır. 19 Ekim 2019 tarihinde “Çevre Etiketi Yönetmeliği’nin yürürlüğe girmesiyle birlikte AB Eko-Etiket Direktifi ile uyumlu olacak şekilde tekstil, seramik ve temizlik kâğıdı sektörlerinde Çevre Dostu Etiket verilmektedir. Program otoritesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olup yapılan başvurular teknik bir komisyon tarafından en geç doksan gün içinde sonuçlandırılmaktadır. Çevre etiketi kullanım süresi ise dört yılla sınırlandırılmıştır.  (ÇŞB, 2019).

Kaynakça

  • Aydın-Şişman, G. (2019). “Eko-Etiketleme ve Türkiye Çevre Etiketi”, Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 4(1), 40-47.
  • Elvan, O.D. (2018). “Doğa Dostu Ürünler Konusunda Bir Mevzuat Değişim Örneği, Avrupa Birliği Eko-Etiket Mevzuatı ve Türkiye’deki Yasal Çalışmalar”, ISUEP2018 Uluslararası Kentleşme ve Çevre Sorunları Sempozyumu, Eskişehir.
  • GEN (2004). “Introduction to Ecolabelling”, Information Paper, Global Ecolabelling Network.
  • Kara, H. (2011). “Eko-Etiket”, Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Yayınları-III, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
  • SKD (2014). “Sürdürülebilirlik için Eko-etiketler”, İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği.

Emine Bilgen EYMİRLİ
Uzman
Yeşil Büyüme Politikaları Birimi
bilgen.eymirli@izka.org.tr