Gemi inşası işleminin tersi olan gemi sökümü işletim ömrünü tamamlamış, tamir ve bakımı ekonomik olmayan gemilerin çelik aksamları ve bazı diğer donanımlarının tekrar kullanılmasını sağlayan bir ekonomik faaliyettir. Dünyada  gemilerin ortalama ömrü 20 ila 35 yıl arasında değişmekte, 20 yaşı geçmiş gemilerin kaza riskleri artmaktadır. Yaşlı ve verimsiz gemiler mavi ekonomi kavramı ile çelişen biçimde denizlere ve çevreye zarar vermektedir. Denizciliğin en temel ögesi olan gemilerin gerekli şartlara uygun biçimde dönüştürülmesi mavi ekonominin bileşenlerinden birisi olarak kabul edilmektedir.

Dünyada deniz ticaret filosunun yaşlanması, ayrıca 2010 yılından itibaren tek cidarlı  tankerlerin seferlerden kademeli olarak çekilmeye başlaması gemi geri dönüşümünü hızlandırmıştır. Geri dönüşüme ayrılan gemilerin %95’lik gibi büyük bir kısmı çelik olarak geri dönüştürülebilmektedir. Gemi ağırlığının %5’ini oluşturan aksamlar içerisinde ise tehlikeli ve çok tehlikeli olarak tabir edilen maddeler bulunmaktadır. Bu akşamların işçi sağlığı, güvenliği ve çevreye uygun şekilde bertarafı ulusal ve uluslararası mevzuat ile tanımlanmış özel yöntemler gerektirmektedir.

Dünyadaki gemi geri dönüşüm faaliyetlerinin yüzde 97’si Türkiye’nin de dahil olduğu 5 ülke (Bangladeş, Çin, Hindistan, Pakistan, Türkiye) tarafından yapılmaktadır. Türkiye’nin gemi söküm bölgesi olan Aliğa’da 22 geri dönüşüm firması faaliyet sürdürmekte olup, 2019 yılında 1.200 çalışan ile 654.500 ton ağırlığa sahip 128 geminin sökümü gerçekleşmiştir.  

Kaynakça

• Köse, İ. (2014) Hong Kong Sözleşmesi ve Gemi Sanayisine Getirecekleri. T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Denizcilik Uzmanlık Tezi.
• Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği (GEMİSANDER) (2019) Sektör Raporu
• IMO Recycling of Ships

Dr. Saygın Can OĞUZ
Uzman
Mavi Büyüme Politikaları Birimi
saygin.oguz@izka.org.tr