Deniz ortamındaki kayalık alanlar, üzerinde bulundurdukları pek çok alg grubu, süngerler, mercanlar, denizşakayıkları, kurtlar, yumuşakçalar, derisidikenliler ve balıklar gibi bitki ve hayvan türleri ile resif olarak adlandırılmaktadır. Birçok deniz canlısı için üreme ve beslenme alanı olan resifler, larva ve genç bireylerin korunma sahalarıdır (Demirci vd., 2013). Denizlerdeki doğal resif (kayalık, taşlık) alanlarında biyolojik çeşitliliğin diğer alanlara oranla her zaman daha çok olması, besin zincirinin halkalarının bu alanlarda çok iyi gelişmesi ve her canlının beslenebileceği, saklanabileceği ve yaşamını idame ettirebileceği alanlar olması nedeniyle bazı ülkeler balıkçılık potansiyelinin zayıf olduğu ve doğal resif alanlarının bulunmadığı bölgeleri yapay resiflerle destekleyerek daha verimli hale getirmeye çalışmaktadır (Gökoğlu, 2019).

Yapay resifler, çalışmalarla önceden belirlenmiş yerlere kurulan, su ürünlerine yeni yaşam alanı sağlayarak ya da mevcut yaşam alanlarını koruyarak bölgedeki tür çeşitliliğini ve türlerin birey sayısını artırmak, kıyı erozyonunu engellemek ve yöreye turistik etki sağlaması açısından tasarlanan ve denize yerleştirilen yapılardır (Türker 2013). Yapay resif uygulamalarını aynı zamanda izne tabi kılan 5/1 sayılı Ticari Amaçlı Su Ürünleri Avcılığının Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ’in 49/9 maddesi ise resifleri “hassas ekosistemlerin korunması ve balıkçılığın geliştirilmesi amacıyla kaynakların üretimini arttırmak ve desteklemek için tasarlanıp zemine yerleştirilen sucul canlılara özel yapay barınaklar” olarak tanımlamıştır.

Japonya ve ABD, dünyada en eski uygulamaların bulunduğu ve yapay resif uygulamalarının en yoğun yapıldığı ülkeler olarak öne çıkmaktadır. Japon hükümeti 1952 yılında balıkçılık için yapay resif (habitat geliştirme) çalışmalarını desteklemeye başlamıştır (Gökoğlu 2019). Amerika Birleşik Devletlerinde ise 1960’lı yıllarda başlayan yapay resif uygulamaları genellikle sportif balıkçılık amaçlı yürütülmektedir (Savut 2013). Ülkemizde yapay resif uygulamaları 1980’li yıllarda başlamıştır. İlk olarak Ege Üniversitesi Hidrobiyoloji Enstitüsü tarafından beton ve metal malzemeler denize bırakılmış, ardından Beykoz Su Ürünleri Endüstri Meslek Lisesi ve Sualtı Kulüplerince pişirilmiş toprak, beton ve lastik maddelerin denize bırakılmasıyla bu çalışmalar devam etmiştir (Türker 2013). Şubat 1989’da ise İzmir Körfezi’ndeki yasadışı trolleri engellemek ve olta balıkçılığını geliştirmek amacıyla 10 adet eski troleybüs kasası körfezin değişik yerlerine atılmıştır (Gül, 2008). Türkiye’deki yapay resifler ile ilgili ilk bilimsel araştırma ise, Urla açıklarındaki Hekim Adası kıyılarında yürütülen deneysel amaçlı ilk yapay resif çalışmasının 1995 yılında tamamlanması ile gerçekleştirilmiştir (Lök vd., 2017).

Balıkçılık, biyoçeşitlilik ve dalış turizmi açısından önemli katkılar sunan yapay resif uygulamalarında doğal dengenin bozulmaması adına, kullanım amacına uygun malzeme secimi ve tasarımı önemli bir husustur. Bu çerçevede İzmir’de yürütülen pek çok çalışmada donatılı betondan inşa edilmiş bloklar kullanılmıştır. Bunun yanında, dalış turizmine yönelik uygulamalarda, belli bir kurallar dizisine uyularak kirleticilerden arındırılmış eski gemi ve uçaklardan da yapay resif olarak yararlanılmaktadır (Lök vd., 2017). Sunmuş olduğu katkıların yanı sıra doğal denge açısından risk teşkil edebilmesi nedeniyle ülkemizde yapay resif uygulamaları, Tarım ve Orman Bakanlığının iznine tabidir.

Kaynakça

• Demirci, A., vd. “İskenderun Körfezi’ndeki Doğal Resifler ve Hayalet Ağlar” Sualtı Bilim ve Teknoloji Topantısı, İskenderun/Hatay, Kasım 2013

• Gökoğlu, K. (2019) “Antalya Körfezi’nde Bulunan Bir Deniz Akvaryumunun Su Alım Ünitesini Resif Olarak Kullanan Makro Faunanın Belirlenmesi” Yüksek Lisans Tezi, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Su Ürünleri Avlama ve İşleme Anabilim Dalı, Isparta

• Gül, B. (2008) “Ürkmez ve Gümüldür Yapay Resiflerindeki Balık Komünite Yapısının İncelenmesi” Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Avlama Teknolojisi Anabilim Dalı, İzmir

• Lök, A., vd. (2017) “İzmir Kıyılarındaki Yapay Resif Uygulamaları”, İzmir Balıkçılığı. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları.

• Savut, M. (2013) “ Altınoluk Yapay Resif Projesi Örneğinde Yapay Resiflerde Planlama Ve Uygulama” Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği Anabilim Dalı, Ordu

• Türker, M. (2013) “Yapay Resiflerin Kıyı Profiline Etkisi” Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Balıkesir

E. Mustafa ÜSTÜNEL
Uzman
Proje Uygulama ve İzleme Birimi
mustafa.ustunel@izka.org.tr