Ürün, malzeme ve kaynak değerinin ekonomide olabildiği kadar uzun tutulduğu ve atık miktarlarının en aza indirildiği, bir ekonomik yaklaşım olarak tanımlanabilen döngüsel ekonomi, üretim ve tüketim süreçlerini tekrardan tasarlamayı amaçlamaktadır (Commission 2015). Bu amaç doğrultusunda kendisine yer bulan döngüsel tasarım kavramı, döngüsel ekonomiye geçişin ayrılmaz bir parçası olarak yer almaktadır. ‘Al, üret, at’ modeline dayanan ürün, servis ve sistemlerin  yeniden düşünülerek, yeniden tasarlanmasıyla, daha uzun süre verimli bir şekilde kullanımda kalması ve kaynak verimliliğinin arttırılması sağlanmaktadır (MacArthur, 2013).

Döngüsel ekonomi modeline geçmek isteyen işletmeler için döngüsel ürün tasarım stratejileri aşağıdaki gibi listelenebilir.

Döngüsel Ürün Tasarımı için Stratejiler:

Yapılan çalışmalar sonucu (Bakker vd., 2013; Bakker vd., 2014; Bocken vd., 2016) döngüsel ürün tasarımı için altı strateji belirlenmiştir. Bu stratejilerin amacı, eskimeye karşı koymak ve bir ürünün orijinal amacına, mümkün olduğunca yakın işlev görmesini sağlamaktır.

1. Ürün Bağlantısı ve Güvene Yönelik Tasarım, insanların seveceği ve güveneceği uzun ömürlü ürünler üreterek, ürün kullanılabilirliğinin arttırılması amaçlanır.

2. Ürün Dayanıklılığı için Tasarım, fiziksel olarak dayanıklı ürünler tasarlanır. Burada, fonksiyonel eskimenin üstesinden gelmek için malzeme seçimi çok önemlidir.

3. Standardizasyon ve Uyumluluk için Tasarım,  ürünün diğer ürünlere uygun parçalarını ve arayüzlerini tasarlayarak sistemik eskimeye karşı koyulmaya çalışılır, çok işlevlilik ve modülerlik hedeflenir.

4. Bakım ve Onarım Kolaylığı için Tasarım, bir ürünü çalışır durumda tutmak için bakım kolaylığı, kırılan parçaların zorlanmadan onarılabilirliği ve değiştirilebilirliği sağlanarak işlevsel eskimeye karşı koyulmaya çalışılır.

5. Yükseltilebilirlik ve Uyarlanabilirlik için Tasarım, ürün verimini uzun süre koruyarak, aynı zamanda da değerini ve performansını yükselterek, kullanıcının değişen ihtiyaçlarına göre uyarlama ve modifikasyon yapma esnekliği sağlanır.

6. Demontaj ve Yeniden Montaj Tasarımı,  ürünleri ve ürünlerin parçalarını sonunda kolayca ayrılabilecek ve sonra yeniden monte edilebilecek şekilde tasarlayarak sistemik eskimenin önlenmesi amaçlanır. Bu strateji, bileşen ve malzemelerin yeniden kullanımı ve yeniden üretimi için büyük önem taşımaktadır.

Kaynakça

• Bakker, C., Hollander, M. den. 2013. Six design strategies for longer lasting products in circular economy.
• Bakker, C., M. Den Hollander, E. van Hinte and Y. Zijlstra,2014. Product that Last. Product Design for Circular Business Models, TU Delft Library, Delft.
• Bocken, N. and S. Short, 2016. Towards a sufficiency-driven business model: Experiences and opportunities, Environmental Innovation and Societal Transitions, 18, 41–61 .
• Comission, European. (2015). Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions—closing the loop-an EU action plan for the Circular Economy.
• MacArthur, Ellen (2013). Towards the Circular Economy, Economic and Business Rationale for an Accelerated Transition. Ellen MacArthur Foundation: Cowes, UK.

Tuba TOL
Uzman
Proje Uygulama ve İzleme Birimi
tuba.ozakcan@izka.org.tr