Topraksız tarım olarak da bilinen hidroponik sistemler, bitkilerin destekleyici bir ortam kullanılarak ya da kullanılmadan, besin çözeltilerinde topraksız olarak yetiştirilmesine yönelik bir tekniktir.

Bitkiler fotosentez yoluyla ışık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürürken ışık, su karbondioksit ve bazı minerallere ihtiyaç duyarlar. Fotosentez için ihtiyaç duyulan su ve besin, geleneksel tarım faaliyetlerinde toprak, hidroponik sistemlerde ise besin çözeltisi ile sağlanmaktadır(Sumanth ve Manoj, 2020).

Hidroponik sistemler, tarımın farklı mekânlarda gerçekleştirilmesine olanak sağlamakta, su ve pestisit ihtiyacını önemli ölçüde düşürerek karbon ayak izini azalmakta ve üretim değişkenlerinin kontrolü sayesinde verimliliği artırmaktadır. Büyük ölçekli üretim alanlarında başlangıç yatırım maliyetinin yüksek olması, kesintisiz elektrik ihtiyacı ve yüksek düzeyde teknik ve tarımsal bilgi gerektirmesi ise bu sistemlerin dezavantajları olarak belirtilmektedir.(Atkinson, 2018)

Besin Çözeltisinin Uygulanışına Göre Hidroponik Sistemler, açık ve kapalı sistemler olarak da sınıflandırılmaktadır. Açık sistemde besin çözeltisi bitki köklerine bir kez verilmekte ve yeniden kullanılmamakta; kapalı sistemde ise fazla besin çözeltisi toplanarak sistemde tekrar dolaştırılmaktadır(Bingöl, 2019).

Destekleyici Ortam Kullanımına göre Hidroponik sistemler, sıvı veya agregat sistemler olarak ikiye ayrılmaktadır. Sıvı sistemlerde bitki köklerini destekleyici katı ortam bulunmazken agregat sistemlerde torf, hindistan cevizi lifi gibi organik maddeler, kum, ponza taşı gibi inorganik maddeler ya da polistiren, poliüretan köpük gibi sentetik maddeler destekleyici ortam olarak kullanılabilmektedir. Sıvı hidroponik sistemler ise besin ve suyun bitkilere aktarılma şekline göre üçe ayrılmaktadır:

Derin Akış Tekniği:

Bu teknikte bitkiler 10-20 cm derinliğinde besin çözeltisi içeren tanklarda, su üzerinde kalmalarını sağlayan bir sistemde yetiştirilir. En basit şekliyle 20-30 cm derinliğinde ve farklı malzemelerden yapılmış tankların polietilen filmler ile sızdırmazlığı sağlanarak oluşturulur. Sistem bitkileri suyun üzerinde, köklerini ise suyun içerisinde tutan yüzen platformları içerir. Bu sistemde maliyet ve otomasyon ihtiyacı çok düşüktür.

Besleyici Film Tekniği (Nutrient Film Technik-NFT):

Yaygın olarak kullanılan bu teknikte besin çözeltisi 1-2 cm’lik su tabakası şeklinde döngüsel olarak akış yapar.  Kullanılan besin çözeltisi bir tankta toplanır ve tekrar sisteme verilir. Otomasyon potansiyelinin yüksek olması işçilik maliyetini azaltmaktadır.

Aeroponik:

Bu teknik daha küçük bahçe bitkilerinin yetiştirilmesinde kullanılır. Yüksek yatırım ve yönetim maliyetleri nedeniyle çok yaygınlaşmamıştır. Bitkiler plastik panel ya da polistiren içerisinde yatay olarak konumlandırılır. Paneller havada kalan kök sisteminin gelişebileceği alan oluşturabilmek için plastik gibi malzemeler ile desteklenir. Kutu içerisinde havada kalan kök sistemine besin solüsyonu püskürtülür. Kutuda biriken besin çözeltisi yeniden kullanılmak üzere tanka aktarılır (Goddek, 2019).

Kaynaklar:

• Sumanth K. G. V., Manoj, K. N., (2020), Hydroponics is a Bright Farming Technique for a Better Tomorrow, Agriculture&Food e-Newsletter, ISSN: 2581 – 8317, Volume 2, Issue 10
• Atkinson, N., (2018), Hydroponics: Should We Think Small, CPQ Nutrition, 1(3), 01-17.
• Bingöl, B., (2019), Alternatif Tarım Yöntemleri; Aeroponik, Akuaponik, Hidroponik, Harman Time Dergisi, Aralık/2019, 7(82), 34-42, ISSN: 2147-6004.
• Goddek, S., Joyce, A., Kotzen, B., Burnell, G. M., (2019), Aquaponics Food Production Systems, ISBN 978-3-030-15943-6 (eBook)

Sinem ÖZDEMİR DURMUŞLAR
Uzman
Yenilik ve Girişimcilik Politikaları Birimi
sinem.durmuslar@izka.org.tr