Bilimsel çalışmadan ürüne giden yolda katedilen aşamalar ve yöntemler zaman içinde değişim göstermiştir. 1980’li yıllara kadar bilim, teknoloji ve ürün aşamaları birbiri ile ilişkisi olmaksızın ve sıralı bir süreç olarak yeni ürün geliştirmenin temel basamaklarıydı. Bu süreçte üniversiteler bilim ve teknoloji aşamalarından, sanayi ise ürün aşamasından sorumlu olarak çalışmakta ve nihai ürüne ulaşılmakta, devletin katkısı üniversiteler üzerinden aktardığı kaynaklar ile sınırlı kalmaktaydı. Ancak bilim ve teknolojideki gelişmeler, küresel rekabetteki hızlanma ve bilgi iletişim teknolojilerinin gelişimi bu birbirinden kopuk aşamalarla gerçekleşen ürün/hizmet geliştirme sürecinin yetersiz kalmasına neden olmuştur.^[1]

Üniversite-sanayi ya da devlet-sanayi arasındaki bu yetersiz ilişki zaman içerisinde yeni inovasyon sistemleri ve inovasyon yönetimi modelleri geliştirilmesine yol açmıştır. Bu modellerden biri de “Üçlü Sarmal Modeli” (Triple-Helix) adı verilen ve üniversite, sanayi ve devlet ilişkisini ve işbirliğini esas alan modeldir. 1990’lı yıllarda Henry Etzkowitz ve Loet Leydesdorff tarafından geliştirilen bu model katı kurallara bağlı ve zayıf iletişime sahip sanayi, üniversite ve devlet arasındaki ilişkiyi belirli bir yöntem çerçevesinde geliştirmeyi, farklı bir ilişki yapısı ile teknolojik gelişme ve inovasyon süreçlerine katkı koymayı amaçlamaktadır.

Üniversite, sanayi ve devlet ilişkileri tarihsel süreçte ele alınmakta ve üç dönem ve modele ayrılarak açıklanmaktadır. Buna göre birinci model devletin egemenlik alanının üniversite ve sanayiyi kapsadığı ve ilişkileri yönlendirdiği devletçi model, ikinci model ise birbirlerini katı sınırlarla ayıran, kısıtlı ilişkilere sahip ve birbirine uzak aktörlerin olduğu liberal modeldir. Üçüncü model ise, Üçlü Sarmal olarak da adlandırılan akademik girişimcilik, şirketler arası ittifaklar, devlet-üniversite-şirket araştırma işbirliği, ortak tesis kullanımı gibi üçlü ilişkilerin olduğu ve bu ilişkilerin aracı kurumlar ve ağlar ile organizasyonlara dönüştüğü bir modeldir.^[2]

Üçlü Sarmal modeli aktörler, kurumlar ve düzenlemeler olmak üzere üç unsurdan oluşmaktadır.^[4] Aşağıda açıklanan üç unsurun uyumlu bir şekilde çalışmasının bölgesel ve ulusal yenilik kapasitesinin artmasına katkı sağlayacağı öngörülmektedir.

• Aktörler: Birbirinden farklı özelliklere sahip olmakla birlikte ortak bir amaç için bir araya gelmeleri beklenen akademi, sanayi ve devletin, birbirleri ile paralel çalışmalar gerçekleştirerek bilgi alışverişinde bulunması, geleneksel rollerinin ötesine geçerek küresel rekabette güçlenmek için strateji geliştirmesi ve uygulaması hedeflenmektedir.
• Kurumlar: Akademi ve iş dünyasının buluşmasını sağlamayı temel görev edinmesi gereken teknoparklar, teknoloji transfer merkezleri ya da kuluçka merkezleri bu kurumlardan bazılarıdır. Devletin bu kurumların gelişimi ve görevini yerine getirebilmesi için finansal destekleme yanında ulusal ve uluslararası ağlara dahil olmaları anlamında da katkı sunması beklenmektedir.
• Mevzuat/Düzenlemeler: Kurulan bu modelin işlemesi ve etkin çalışması için alınan kamusal kararlar, mevzuat düzenlemeleri ve hayata geçirilen destekler modelin son unsurunu oluşturmaktadır ve işbirliğinin gelişimi için uygun zeminin hazırlanması anlamında oldukça önemli bir görev üstlenmektedir.

Kaynakça

• Coşkunoğlu, O. “Üniversite-Sanayi-Kamu Üçlü Sarmalında Devletin Rolü (Bilgi Çağı)”, 2011.
• Üniversite-Sanayi-Kamu Üçlü Sarmalında Devletin Rolü (Bilgi Çağı)
• Koç, K., Mente A., “İnovasyon Kavramı ve Üniversite-Sanayi-Devlet İşbirliğinde Üçlü Sarmal Modeli”, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar Dergisi, 2007, s.1-18.
• Sakınç, S., Bursalıoğlu, S., Yükseköğretimde Küresel Bir Değişim: Girişimci Üniversite Modeli, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2/2, 2012s.92-99.
• Daniel Fixari, Philippe Lefebvre,  “Competitiveness Clusters and New Approaches to Public Research: Uncertainties in the Development of the Triple Helix in France”, International Colloquium Clusters and Regional Development, 2009, s.1-13.
• Mustafa Cem KIRANKABEŞ, Abdullah ERKUL, “Türkiye’de Bölgesel İnovasyon Ekosistemi: Üçlü-Sarmal Modeli Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, Verimlilik Dergisi, T. C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, S.1, 2020, s.55-81.

Dipnotlar

^[1] Osman Coşkunoğlu, “Üniversite-Sanayi-Kamu Üçlü Sarmalında Devletin Rolü (Bilgi Çağı)”, 2011, s.1-2. 

^[2] Kemal Koç, Ahmet Mente, “İnovasyon Kavramı ve Üniversite-Sanayi-Devlet İşbirliğinde Üçlü Sarmal Modeli”, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar Dergisi, 2007, s.7-8.

^[3] Süreyya Sakınç, Sibel Bursalıoğlu, Yükseköğretimde Küresel Bir Değişim: Girişimci Üniversite Modeli, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2/2, 2012s.96. Daniel Fixari, Philippe Lefebvre,  “Competitiveness Clusters and New Approaches to Public Research: Uncertainties in the Development of the Triple Helix in France”, International Colloquium Clusters and Regional Development, 2009, s.1-13.

^[4] Osman Coşkunoğlu, s.3-4.

Arın Hünler
Uzman
Yenilik ve Girişimcilik Politikaları Birimi
arin.hunler@izka.org.tr