Dünya Doğal Kaynaklar Enstitüsü’nün (WRI) 2019 tarihli raporuna göre dünyadaki nüfusun dörtte biri su sorunu yaşamaktadır. Dünyadaki su kıtlığının 2030 yılında %40 seviyelerine ulaşacağı ve bu durumun yaklaşık 700 milyon kişiyi göç etmek zorunda bırakacağı öngörülmektedir.

Yağış miktarının azalması sonucunda kuraklık, susuzluk, çölleşme; ani ve uzun süreli yağışlarla da kentlerde taşkınlar öngörülen sorunlar arasında, hem etkisi hem de çözüm üretilmesindeki yetersizlik açısından, en öncelikli tehditler olarak karşımıza çıkmaktadır. Su kaynaklarımız çarpık kentleşme, nüfus artışı ve sanayileşme gibi sebeplerden ötürü giderek azalmakta ve susuz kalma riski de giderek artmaktadır. Bunu önleyebilmek için kaynakların verimli kullanılması gerekmektedir. Bu nedenle su yönetiminde iklim değişikliğine uyum planlamaları ve uygulamaları büyük önem ve öncelik arz etmektedir. Bu noktada yağmur suyu hasadı dünyada giderek uygulaması daha da yaygınlaşan bir uyum faaliyeti olarak karşımıza çıkmaktadır.

Su hasadı temelde dünyanın en büyük su kaynaklarından biri olan yağmur suyunun etkin bir şekilde yeniden kullanılmasını hedeflemektedir. Su kaynaklarının hızla kirlendiği ve tüketildiği dünyamızda yağmur suyunun toplanarak tekrar kullanılması bu sorunlar için alternatif çözümlerden bir tanesidir.  Yağmur suyundan maksimum fayda sağlayacak bir strateji geliştirmeyi amaçlayan bu yöntem; yağmurla birlikte yüzey akışına geçen suların toplanıp biriktirilmesi ile çeşitli alanlarda (Tarım, sulama, evsel vb.) tüketim için gerekli suyun sağlanmasına yardımcı olmaktadır. Yağmur suyu hasadı ayrıca içme suyunun verimli kullanımına, su kalitesinin korunmasına ve kent içinde taşkın riskinin azaltılmasına da katkı koymaktadır.

Bu yöntemle yağmur suyunun serbestçe akarak doğaya geri dönmesi yerine kontrollü bir düzenek ile depolanması ve yeniden kullanılmak üzere saklanması sağlanmaktadır. Dünyadaki su tüketiminin geriletilmesi amacıyla önceden hazırlanmış derin bir toplanma alanına (Çukur, akifer, depolama tankı, hazne) süzülerek toplanan ve buralarda depolanan yağmur suyu özellikle tarım, hayvancılık ve sulama gibi alanlarda kullanılmaktadır. Hasat edilen su ayrıca uygun arıtma ile içme suyu, uzun süreli depolama ve yeraltı suyu zenginleştirilmesi gibi diğer amaçlar için de kullanılmaktadır.

Bu sorun ile mücadele etmek için ülkemizde de yağmur suyu toplama, depolama ve deşarj sistemlerinin planlanmasına, tasarımına, projelendirilmesine, yapımına ve işletilmesine ilişkin usul ve esasları içeren yönetmelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca hazırlanarak 2017 yılında yayınlanmıştır[1]. Bu yönetmelik ve ekinde yağmur suyu toplama sistemleri hakkında detaylı bilgiler bulunmaktadır.

Bu yönetmeliğe ilave olarak Bakanlık tarafından Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde değişiklik yapılarak 2 bin metrekareden büyük parsellerde inşa edilecek tüm binaların çatılarında toplanan yağmur sularının, bahçe sulama veya arıtılarak bina ihtiyacında kullanılmak üzere bahçe zemini altında bir depoda toplaması amacıyla “yağmur suyu toplama sistemi” yapılması zorunluluğu getirilmiştir[2].

Henüz bu zorunluluğun yapı türleri ve sınıfları için nasıl uygulanacağına ilişkin yeterince detay bulunmamaktadır. Fakat binalarda yağmur suyunu toplayabilmek için gerekli ana kaynağın geniş alanlar/çatılar olması nedeniyle geniş yüzeyli parsellere öncelikli olarak zorunluluk getirilmiştir. Ayrıca yağış miktarlarının bölgelere göre farklılık göstermesi nedeniyle bölgesel uygulamalar için ilgili idarelere de düzenleme hakkı verilmiştir.

Kaynakça

• HİMAT, M. A. (2018). Çatılardan Yağmur Suyu Hasat Potansiyelinin İl Bazında Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü). Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• SİLKİN, H. (2014).  İklim Değişikliğine Uyum Özelinde Bazı Uygulamaların Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. (Uzmanlık Tezi, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü)
• World Resources Institute
• WWF
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü
• Resmi Gazete

[1] 23 Haziran 2017 Tarihli ve 30105 Sayılı Resmî Gazete

[2] 23 Ocak 2021 Tarihli ve 31373 Sayılı Resmi Gazete

[3] Meteoroloji Genel Müdürlüğü – İzmir

[4] Meteoroloji Genel Müdürlüğü – Rize

Korhan MANGIR
Uzman
Proje Uygulama ve İzleme Birimi
korhan.mangir@izka.org.tr